Gaur egun, Josetxu Riviere Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundearen Gizonduz programan ari da lanean. Programa horren helburu nagusia gizonak kontzientziatzea, inplikatzea eta parte hartzea da, emakumeen eta gizonen berdintasunaren alde. Gainera, Red de Hombres por la Igualdad sareko kidea da, eta Aizak maskulinidades aholkularitzan lan egiten du. Duela gutxi, “Alianza rebeldes. Un feminismo más allá de la identidad” (Bellaterra, 2021) liburu bateratuan parte hartu du eta hizlari izan da hainbat jardunalditan.
Josetxu Rivere-ren elkarrizketa
Gaur egun, maskulinitateari buruzko azterlanak eta gogoetak ugaritzen ari dira. Nola defini dezakegu, zure ustez, maskulinotasunaren ideia gaur egun gure gizartean? Ba al dago gizon izateko modu ezberdinik?
Bai, gaur egun ez dago gizon izatea zer den ulertzeko modu monolitiko eta bakarra. Adin-tarte guztietan, nire ustez, maskulinotasun-adierazpen desberdinak daude, eta tradizionalenak beste aniztasun batekin ordezkatzen ari dira, gure gizartean berdintasuna eta emakumeen eta gizonen papera ulertzeko moduari buruzko gizarte-aldaketak islatzen dituena. Horrek ez du automatikoki esan nahi aniztasun horrek berdintasunezko portaera, jarrera eta gizarte-egiturak sortzen dituenik. Esan dezagun identitate-aldaketak eta nola definitzen ditugun gizon bat zer den gaur egun, sexismorik gabeko gizarte baten eraikuntza zein neurritan bultzatzen duten kontuan hartuta aztertu behar ditugula. Nolanahi ere, ar alfa, indartsu, gizaseme, kontrol emozional eta boteretsuaren ideia, inoiz erabat homogeneoa izan ez dena, hibridoagoa eta lausoagoa da orain. Zaintzan inplikatzeari edo indarkeria matxistari aurre egiteari dagokionez gizonek izan dituzten aldaketa garrantzitsuekin batera, askotan, haien atzean desberdintasuna indarrez mantentzen jarraitzen duten ideiak ikus ditzakegu, garai berrietara egokituz.
Joan den martxoaren 8an berriro sortu zen etengabeko eztabaida: gizonek feminismoan parte hartzeko moduak, eta ez bakarrik unean uneko mobilizazioetan, baizik eta egiten duten papera aliatuena den edo benetan eztabaidaren parte diren. Zure ustez, zein izan behar da gizonen zeregina borroka feministan? Zure ustez, beharrezkoa da gizonekin espezifikoki lan egitea?
Lehenik eta behin, uste dut gizonok feminismoa hartu behar dugula erreferentzia gisa matxismoa desagerraraziko duten gizarte-aldaketei begira.
Feminismoa izan da, mugimendu feminista, feminismo instituzionala eta feminismo akademikoa barne, azken aldian berdintasunarekin eta askatasunekin lotutako aldaketa garrantzitsuenak bultzatu dituena. Feminismoa ez da mehatxu bat gizonentzat, mehatxu bat da desberdintasunarentzat eta diskriminazio sexistarentzat. Ildo horretan, uste dut komenigarria litzatekeela gaur egun feminismoan antolatzen den espazioa zabaltzea, gizon gisa edo beste modu batzuetan identifikatzen direnak barne hartzen dituzten antolaketa-esperientziak sartzeko, berdintasuneranzko aldaketa bultzatuko duen oinarri soziala zabaltzeko. Horrek ez du esan nahi protagonismoak eta erakundeak zalantzan jartzen direnik, baizik eta feminismoak lehenago defendatu duen zerbait praktikan jarriko duten antolaketa-modu berriak sortzea: etsaia ez direla gizonak, sistema bidegabea eta sexista baizik, patriarkatua, alegia.
Ildo horretan, uste dut oso beharrezkoak direla berdintasuna eta maskulinitateak lantzeko gizonei zuzendutako lan-ildoak, bai politika publikoetan, bai gizarte-mugimenduetan. Interesgarria litzateke gizonak berdintasunean trabatzeko ekintzak, prestakuntza-ekintzak, kanpainak eta neurriak txertatzea. Lan-ildo horiek gizarte bidezkoago eta berdinzaleago baten alde lan egiten duten gainerako neurrietan sartu beharko lirateke. Kontua ez da bide paralelo bat egitea, baizik eta berdintasunaren aldeko politiketan eta beste ekintza batzuetan zeharka sartzea gizonak aldaketaren subjektu aktibo gisa eta maskulinitateak gogoeta- eta eztabaida-gai gisa.
Genero-harremanek, aldi berean, botere-harremanak eta desberdintasun-harremanak ezartzen dituzte. Tradizioz maskulinoak izan diren leku eta espazioetan emakumeak sartzeak eragina du harremanetan, baina aldaketa horiek benetako aldaketa al dakarte genero-aginduetan? Gizonak beren posizio sozial tradizionaletatik “mugitzen” ari al dira? Nortasunak eta haien arteko harremanak benetan aldatzen ari dira, edo kontua da emakume batzuk egitura maskulinizatu batera batzen direla, non rol nagusi maskulinoak onartzen eta erreproduzitzen dituzten? Zure ustez, zer eremutan ari da izaten aldaketa hori zehatzagoa, errealagoa?
Uste dut joera desberdinak daudela elkarrekin. Alde batetik, batzuek uste dute berdintasuna eremu ekonomiko, politiko eta sozial jakin batzuetan emakumeen eta gizonen kopurua parekatzea baino ez dela, eta, horien artean, nik uste dut aldaketa ez dela kopuruzkoa soilik, nahiz eta hori oso garrantzitsua eta ezinbesteko urratsa izan; aitzitik, aldaketak berekin dakar antolamendu-eredua, harreman pertsonalena, boterearena eta balio sozialena eraldatzea, maskulinotasun tradizionalaren ideien arabera funtzionatzen jarraitzen baitute, maskulinotasunarekin lotzen dugunari balioa ematen baitiote. Kasu nabarmenetan, ez da beharrezkoa gizona izatea oraindik ere desberdintasunak sortzen dituzten rol eta balio maskulinoak erreproduzitzeko. Bestalde, ziur nago aldaketa zintzoa dela gizon askorengan, eta zalantzan jartzen ari direla maskulinotasunari lotutako genero-aginduak eta botere- eta desberdintasun-harremanak. Hala ere, adierazi behar da, halaber, erresistentzia nabarmenak mantentzen direla, eta sektore batzuetan berdintasunaren aurkako jarrera eta hori lortzeko hartu diren neurriak indartu direla. Aurrerapen garrantzitsuak badaude ere, horiek ez dira behin betikoak eta atzera egin dezakete, zenbait lekutan gertatzen ari den bezala, batez ere ultraeskuinaren gorakadari lotuta.
Nire ustez, gizonen eta emakumeen arteko harreman batzuk nabarmen aldatzen ari dira, batez ere zaintzari, botere-espazio batzuk partekatzeari eta espazio sozialei lotutako alderdi batzuetan. Gizonen kudeaketa emozionalaren zati bat da, nahiz eta bidea luzea den eta egiteko asko dagoen.
Amaitzeko. Zer ikusiko dugu ikastaro horretan? Zergatik da interesgarria parte hartzea?
Ikastaroak elkarrizketa honetan jorratu ditugun gaiei buruzko elkarrizketarako gunea izan nahi du. Maskulinitatearen ideia nola aldatu dugun azalduko dugu. Gizonok berdintasuna helburu propio gisa txertatzeko zer egin dezakegun planteatuko dugu, gizarte justua nahi duten herritarrei dagokienez. Gaur egun dauden erresistentziei buruz iritzia emango dugu, aldaketa batzuk zein zailak diren komentatuko dugu eta, azkenik, maskulinitate tradizionalaren aginduek gizonentzat dituzten ondorio negatiboei buruz ere mintzatuko gara.
Ikastaroak parte hartzeko eta elkartrukerako gunea izan nahi du, aurreiritzirik gabe eta askatasunez elkarri entzun eta iritzia emateko.